Castel Gandolfo to miasto położone 30 km od Rzymu, gdzie znajduje się letnia rezydencja papieży. Nazwa miejscowości jest jednak znana także z innego powodu. Castel Gandolfo stało się symbolem dialogu i otwartości intelektualnej Jana Pawła II. To tu papież zapraszał na spotkania wybitnych uczonych z całego świta, aby przez parę dni dyskutować o problemach dotyczących człowieka, społeczeństwa i Europy. Były wśród nich osoby religijne i niewierzące, o przekonaniach konserwatywnych i liberalnych. Gościli tam m.in.: Leszek Kołakowski, Emmanuel Lévinas, Paul Ricoeur, Robert Spaemann i Charles Taylor. Sam Jan Paweł II pozostawał w roli słuchacza. Oficjalnie głos zabrał tylko raz. Natomiast zawsze bardzo angażował się w dyskusje przy wspólnych posiłkach. Wrażenie jakie pozostawiał po uczestnikach Castel Gandolfo można zawrzeć w zdaniu prof. Krzysztofa Michalskiego: mówił mało, zawsze bardzo skoncentrowany, z wyraźnie głębokim zastanowieniem, bez względu na to, czego dotyczyła rozmowa.
Spotkania w Castel Gandolfo, których gospodarzem był Jan Paweł II organizował Instytut Nauk o Człowieku, a tak naprawdę prof. Krzysztof Michalski i ks. prof. Józef Tischner. Celem była rozmowa na temat antropologii, wolności człowieka, jego społecznych uwarunkowań, ale z pełną niezależnością i wolnością wypowiedzi. Jan Paweł II miał świadomość, że na komunizm i marksistowską wizję człowieka patrzy się inaczej na Wschodzie i Zachodzie Europy, a jeszcze inaczej na pozostałych kontynentach świata. Papieżowi nie chodziło jednak o konfrontację ideologiczną. Uważał, że nie ma skuteczniejszego narzędzia jak dyskusje polegające na wymianie poglądów i wzajemne poznanie wypowiadanych racji. Wierzył, że rozmowa, słuchanie się nawzajem otwiera horyzonty, przyczynia się do zrozumienia, rozwija. Tym bardziej więc ufał, że rozmowy o człowieku w różnych wymiarach jego aktywności, pomogą oczyszczać z błędów antropologię, która towarzyszy zawsze ideologiom i światopoglądom.
Atmosfera spotkań w Castel Gandolfo sięga swoich początków w krakowskim okresie duszpasterstwa Karola Wojtyły. Można powiedzieć, że u ich źródeł leżały dyskusje fizyków, filozofów, teologów czy matematyków o nauce i filozofii, do których zapraszał najpierw młody ks. Wojtyła, potem biskup i kardynał. Natomiast sam pomysł Castel Gandolfo zrodził się podczas spotkania grupy fizyków z czasów studenckich wypraw na kajaki, którzy w sierpniu 1980 roku przyjechali do Jana Pawła II.
Do dnia dzisiejszego uważa się, że atmosfera dialogu intelektualnego nakierowanego na służę człowiekowi jest trudna do powtórzenia, a referaty wtedy wygłoszone stanowią wciąż fundament dla analizy wielu problemów z obszaru humanistyki, ekonomii, filozofii, socjologii, medycyny czy etyki. Mimo że sam papież przyjął wtedy na siebie rolę słuchacza i odbiorcy dyskutowanych treści, jest pewne, że korzystał z nich budując swoje indywidualne odpowiedzi na problemy Kościoła i świata czy to poprzez dokumenty papieskie czy publiczne wypowiedzi.
EN